ORTAOKUL 8. SINIF ÖĞRENCİLERİNİN ŞİİRE YÖNELİK TUTUMLARI ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA
Şenay Meral Zeytin[1]
Özet
Bu çalışma ortaokul 8. Sınıf öğrencilerinin şiire yönelik tutumlarını belirlemek amacıyla yapılmıştır. Literatür taraması sonrasında tutum ölçeği ve demografik bilgi formu oluşturulmuştur. Hazırlanan taslak ölçek öğrencilere uygulanmış ve bu uygulamadan elde edilen veriler analize dâhil edilmemiş sadece ölçek geliştirme amacıyla kullanılmıştır. Araştırmanın deseni niteldir. Araştırmada 8. Sınıf öğrencilerinin şiire yönelik tutumunu belirlemek üzere genel tarama modeli kullanılmıştır. Demografik bilgi formu ve Şiir Tutum Ölçeği çalışmada kullanılan ölçme araçlarıdır. Çalışmanın evrenini, ortaokul 8. Sınıf öğrencileri oluşturmaktadır. 2017-2018 yılında İstanbul’daki Hasan Ali Yücel Ortaokulu 8. sınıf öğrencileri ise çalışmanın örneklemini oluşturmaktadır. Verilerin analizi, ilk aşamada Şiir Tutum Ölçeğinin geliştirilmesi ile yapılmıştır. İkinci aşamada ise 8. sınıf öğrencilerinin şiire yönelik tutumları yirmi maddelik Şiir Tutum Ölçeğine göre puanlanmıştır. Çalışma sonunda ulaşılan bulgulara göre, 8. Sınıf öğrencilerinin şiir dinlemekten hoşlandığı ve şiir okumanın insanların düşüncelerini güzelleştirdiğine, toplumu daha sevecen kıldığına inandıklarını göstermektedir. 8.sınıf öğrencilerine göre ders kitaplarında şiire yeterince yer verilmemektedir. Çalışmadan elde edilen bulgulardan hareketle, 8. Sınıf öğrencilerinin şiirle etkileşiminin arttırılması, şiir okuma ve dinleme etkinliklerine daha fazla yer verilmesi gereklidir.
Anahtar kelimeler: Şiir, 8. Sınıf öğrencileri, Şiir tutum ölçeği
MİDDLE SCHOOL 8TH GRADE STUDENTS ATTİTUDES TOWARDS A STUDY ON POETRY
Abstract
This study was done to determine the attitudes of the 8th grade students in the secondary school towards poetry. After the literature review, attitude scale and demographic information form were formed. The draft scale was applied to the students and the data obtained from this application were not included in the analysis and were used for scale development only. The pattern of the research is qualitative. A general screening model was used to determine the attitudes of Grade 8 students towards poetry. Demographic information form and Poem Attitude Scale are the measurement tools used in the study. The universe of the study is composed of 8th grade students of middle school. In 2017-2018, Hasan Ali Yücel Secondary School students in İstanbul form the sample of the study. The analysis of the data was carried out with the development of Poetry Attitude Scale in the first stage. In the second stage, the attitudes of the 8th grade students towards the poem were scored according to the 20-item Poem Attitude Scale. At the end of the study, it was found that 8th grade students liked to listen to poetry and that reading poetry beautified people’s thoughts and made society more loving. According to the 8th grade students, there is not enough space in the textbooks. Based on the findings obtained from the study, it is necessary to increase the interaction of 8th grade students with poetry and to include more poetry reading and listening activities.
Keywords: Poetry, Grade 8 students, Poetry attitude sca
GİRİŞ
İnsanlar duygu ve düşüncelerini etkili bir şekilde ifade etmek amacıyla edebî türlere yönelir. “Edebiyat, dille oluşturulan bir sanattır. Her dilin en yetkin kullanımı kendini edebiyatta gösterir. Şiir, roman, öykü gibi sanatçının sezme ve duyma gücünü somutlayan bu yaratılar, yaratıldığı dilin anlatım güzelliğini de yansıtır.” (Sever, 2013:31) Bu türler içerisinde kuşkusuz ki şiir; kendine has özelliği ve kullanımındaki yaygınlıktan ötürü insanların estetik ihtiyacını en çok karşılayan türlerdendir. Şiir, bu estetik ihtiyacı karşılamasının yanında; insanların duygu durumunun gelişimine de olumlu katkı sağlar ve söz varlığını geliştirir. Algıları yüksek, yaratıcı düşünme gücü kazanmış insanlar için şiir olmazsa olmaz bir türdür.
Şiir, insan ve yaşam gerçekliğini, sözcüklerin dünyasıyla anlamaya ve anlatmaya dayanan estetik bir eylemdir. Şiirin, eğitim ve öğretim ortamlarında yer alması; algı düzeyi yüksek, empati gücü gelişmiş, duygu yönü ve dil becerisi gelişmiş, düşünen, eleştiren ve ifade edebilen öğrencilerin yetişmesini sağlar. “Çocuğa güzellik ve insanlık duyguları ile ulus ve yurt sevgisi kazandırmada şiirin etkisi çok önemlidir. Anadilini sevdirme ve onun zenginliğini tanıtma, bir duygu, düşünce ve izlenimin sanatlı biçimde nasıl anlatılabileceğini öğretme bakımından da şiirin çocukların eğitiminde büyük bir işlevi vardır.” (Oğuzkan, 1979:212) Şiir okumanın ve dinlemenin çocukları bu denli geliştirdiği biliniyorken şiirin eğitim ve öğretim yeri olan okullarda yer almasının önemi de tartışmasızdır. Gerek ilkokul gerekse ortaokulda öncelikle Türkçe derslerinin çerçevesi içerisinde çocuklara şiirlerdeki düşünce, duygu ve ahenk değerini belirtme kabiliyetini kazandırmak amacıyla birtakım etkinliklere yer verilmesi gerektiği öngörülmüştür.[2] Türkçe dersi; okuma, yazma, dinleme ve konuşma etkinliklerini içine alan bir ifade ve beceri dersi olduğundan diğer ders disiplinlerdeki başarı seviyesinin arttırılmasında bir araca dönüştürülebilir. Dilini iyi kullanan bir öğrenci, derslerinde başarılı olmanın yanında duygu ve düşüncelerini ifade edebilmenin de verdiği güveni ve mutluluğu yaşayacaktır. Bu becerilerin gelişmesinde şiir okuma etkinliklerinin büyük bir payı olduğu görülmektedir.
Şiirlerde konuşma dilinin de olanaklarından yararlanılarak çocukların gözlemleme, karşılaştırma, sınıflandırma yapma gibi bilişsel becerilerini geliştirebilecekleri bir anlam evreni yaratılır. Bu evrende kurgulanan olaylar; çocukların metni okurken heyecan duyabileceği, merak duygusunu sürekli canlı tutabileceği, zevk alabileceği özellikler taşır. (Sever, 2013: 153) Bu özellikler çocukların psikolojik ve sosyolojik gelişimlerini desteklerken zihinsel ve dil gelişimlerini de olumlu yönde etkiler. Çocuk, gelişiminin her döneminde şiire karşı olumlu bir tepki gösterir. Şiir dinlemekten, şiir okumaktan ve ezberlemekten zevk duyar. Çocuklar şiire muhtaçtırlar; yalnız onların ilgisini çeken eserler ortaya koymadıkça bu ihtiyacı duymazlar. Onlar için seçilecek parçaların, hayattan zevk almak, duygusal yaşantılarını zenginleştirmek, görüş ufuklarını genişletmek bakımından değerli ve etkili olmaları gerekir. Olayları, insanları, cansız varlıkları duygulu, renkli ve etkili bir biçimde anlatan şiir, çocuğun birçok ruhsal ihtiyacını da karılar. Daha küçük yaşlarda şiir dinleme ve okuma alışkanlığını kazanan çocuk, kültürümüze özgü ve estetik değerleri öğrenebileceği gibi yaratıcı etkinlikler bakımından da ufkunu genişletir. Çocukların şiirle ilişkisi önce dinlemekle başlar. Sonraları kendileri okuyarak ve ezberleyip söyleyerek bu ilişkiyi sürdürürler. (Oğuzkan, 1979: 213-215)
Şiirin; öğrencilerin gelişimlerine olan bu desteklerinden de yola çıkarak ergenlik döneminde erinlik ya da puberte olarak da adlandırılan başlangıç yıllarının, geçirilen fiziksel ve ruhsal değişimler sebebiyle oldukça kritik ve zor yıllar olmasından dolayı ve içinde bulundukları yaş itibariyle 11-14 yaş aralığındaki ortaokul 8.sınıf öğrencilerinin bu dönemi bireysel farklılıklarla yaşıyor oluşları dikkate alınıp bu dönemdeki öğrencilerin şiire yönelik tutumları incelenmeye değer görülmüştür.
- YÖNTEM
Araştırmada 8.sınıf öğrencilerinin şiire yönelik tutumlarını tespit etmek amacıyla genel tarama modeli kullanılmıştır. Ortaokul 8. sınıf öğrencilerinin şiire yönelik tutumlarının incelenmesi amacıyla 115 kişiye 20 maddelik Şiir Tutum Ölçeği ve altı soruluk demografik bilgi formundan meydana gelen anket uygulanmıştır. Şiirin ortaokul 8. sınıf öğrencileri tarafından nasıl bir tutumla ele aldığını tespit edebilmek amacıyla yapılan bu çalışma nitel bir çalışmadır.
1.1. Araştırmanın Evreni ve Örneklemi
Araştırmanın evrenini; ortaokul 8. Sınıf öğrencileri oluşturmaktadır. 2017-2018 yılında İstanbul’daki Hasan Ali Yücel Ortaokulu 8. sınıf öğrencileri ise çalışmanın örneklemini oluşturmaktadır.
1.2. Verilerin Toplanması ve Analizi
Araştırmanın verileri iki aşamada toplanmıştır. İlk aşamada ölçek geliştirmek amacıyla 200 öğrenciye taslak ölçek uygulamıştır ve bu uygulamadan yola çıkılarak ölçek geliştirilip asıl analizi yapmak üzere 115 öğrenciye uygulanmıştır. İlk aşamadaki veriler analize dahil edilmemiş, sadece ölçek maddelerinin geliştirilmesi amacıyla kullanılmıştır. İkinci aşamada; demografik bilgi formunu ve şiir tutum ölçeğini yüz on beş 8.sınıf öğrencisi doldurmuştur. Kişisel bilgi formunda öğrencilere yöneltilen kapalı uçlu sorular ve seçenekleri aşağıdaki gibidir:
Cinsiyet (a. Kız b.Erkek),İçinizden gelerek hiç şiir yazdınız mı? (a.Evet b.Hayır) Sanat sizin için hangisini ifade eder? (a. Sinema b. Tiyatro c.Edebiyat d.Müzik e. Resim),Aşağıdaki mesleklerden en çok hangisini tercih ederdiniz? (a.Sinema Oyunculuğu b.Tiyatro Oyunculuğu c.Müzisyenlik d.Roman Yazarlığı e.Şairlik f. Ressamlık),Ezbere bildiğiniz şiir var mı? (a.Evet b.Hayır),Şiir kitabınız var mı? (a.Evet b.Hayır).
Verilerin analizi, ilk aşamada Şiir Tutum Ölçeği’nin geliştirilmesi ile yapılmıştır. İkinci aşamada ise 8. sınıf öğrencilerinin şiire yönelik tutumları yirmi maddelik Şiir Tutum Ölçeği’ne göre puanlanmıştır. Şiir tutum ölçeğinin 20 maddesinde öğrencilere sırasıyla şu ifadeler verilmiş ve kesinlikle katılıyorum, katılıyorum, biraz katılıyorum, hiç katılmıyorum ifadeleri ile ölçeklendirilmiştir: “Şiir okuyan insanları dinlemekten hoşlanırım, şiir okumak insanın düşüncelerini güzelleştirir, sevdiğim şiirleri arkadaşlarımla paylaşırım, mutsuz olduğum anlarda şiir okumak bana iyi gelir, şiir yazmak beni mutlu eder, şairlerin hayatlarını zevk alarak okurum, başkalarına şiir okumaktan keyif alırım, şiir ezberlemek insanı geliştirir ve rahatlatır, şiir okuyan insanlarla daha iyi anlaşırım, şiir kitabı okumayı severim, şiir ezberlemek benim için işkence gibidir, şiir ile en çok Türkçe dersinde karşılaşırım, ders kitaplarında şiirlere yeterince yer verilir, şiir ile ilgili ödevler beni hep sıkar, şiir dinlemek beni sıkar ve huzurumu kaçırır, şiir benim için çok anlamsız ve gereksizdir, şiir okuyan bir toplum daha sevecen olur, şiir yazmak ruhumu dinlendirir ve geliştirir, bana şiir okunursa çok mutlu olurum, Türkçe dersinde bana yetecek kadar şiir okur şair tanırım.”
- Sınıf öğrencilerinin şiir tutum puanları hesaplanırken ölçek maddesinin olumlu ya da olumsuz olmasına göre değerlendirme yapılmıştır ve yüksek puanın daha olumlu tutumu gösterecek şekilde puanlanması ile elde edilmiştir.
- BULGULAR VE YORUM
Bu çalışmada; 8. sınıfa giden 56’sı kız ve 59’u erkek olmak üzere 115 öğrenciden alınan anket verileri incelenmiştir. Anket 6 sorudan oluşmakta ve bu sorulara verilen yanıtların incelenmesi sonucunda; içinden gelerek şiir yazan 61 öğrenci olduğu görülmüştür. 8. Sınıf öğrencilerin 54’ünün içinden şiir yazmanın gelmediği görülmüştür. Öğrencilerin 43’üne göre sanat; müziği ifade etmekteyken 18’ine göre de edebiyatı ifade etmektedir. 8. sınıf öğrencilerinin sanattan anladığının çoğunlukla müzik olduğu görülmüş ve ikinci sırada 23 kişi ile sinemanın yer aldığı tespit edilmiştir. En çok tercih edecekleri meslek sorulduğunda; 115 öğrencinin çoğu sinema oyunculuğunu tercih ederken sadece 6 öğrenci şairlik mesleğini tercih etmiştir.
Öğrencilere uygulanan 20 soruluk Şiir Tutum Ölçeğinde karşımıza çıkan bulgularda; şiir okuyan insanları dinlemekten kesinlikle hoşlanmayan 16 öğrenci olduğu görülmüştür. Öğrencilerin çoğu şiir okuyan insanları dinlemekten hoşlanmaktadır. Bu durum neticesinde okullarda 8. Sınıf öğrencileri için şair ve öğrenci buluşmaları düzenlenebilir veya Türkçe dersinde daha çok şiir dinletilebilir.
Öğrencilerin 87’si şiir okumanın insanın düşüncelerini güzelleştirdiğine katılıyorum ve kesinlikle katılıyorum cevaplarını vermiştir. 8. Sınıf öğrencilerinin düşünceleri de şiirle güzelleşir. Bu nedenle; 8. sınıf öğrencilerinin ergenlik süreçlerini de olumlu davranışlar kazanarak sağlıklı şekilde atlatmalarını, şiir okumaya teşvik edilmeleri ve şiir dinletileri yapmaları etkileyebilir.
Öğrencilerin; “Sevdiğim şiirleri arkadaşlarımla paylaşırım.” ifadesine biraz katılıyorum diyen 44 öğrenci, hiç katılmıyorum diyen 42 öğrenci olduğu görülmüştür. Bu bulgulardan da görülmektedir ki 8. sınıf öğrencileri sevdikleri şiirleri çoğunlukla arkadaşlarıyla paylaşmamaktadır. Bu paylaşımı yapmama sebeplerinin altında; çekinme ve utanma gibi duyguların da olması öğrencilerin içinde bulundukları ergenlik döneminin bir etkisi olabilir.
Mutsuz olduğu anlarda şiir okumanın kendilerine iyi geldiğini düşünen öğrenciler, düşünmeyen öğrencilere göre çok azdır. Öğrencilerin 62’si mutsuz olduğunda şiir okumanın kendilerine iyi gelmediğini düşünmektedir. Ayrıca öğrencilerin çoğu şiir yazmaktan da mutlu olmamaktadır. Bu durumların sebebi olarak; öğrencilerin sevecekleri ve kendilerini mutlu edecek şiirleri bulamıyor oluşları gösterilebilir. Öğrencilerin, kendilerine iyi gelecek şiirlere yönlenmesi sağlanarak şiire karşı daha olumlu tutumlar oluşturulabilir.
Öğrencilerin sadece 15’i şairlerin hayatlarını okumaktan kesinlikle zevk almaktadır. Fakat 44 öğrenci kesinlikle şairlerin hayatlarını okumaktan zevk almamaktadır. Öğrencilerin daha sevdikleri şairlere ulaşmaları sağlanırsa bu durumun önüne geçmek mümkün olabilir. Sevdikleri şairlerin hayatları belki de öğrencilerin ilgisini daha fazla çekecek ve biyografileri okumaktan da keyif alacaklardır.
Öğrencilerin şiirle en çok, Türkçe dersinde karşılaştığı görülmektedir. Ayrıca, öğrenciler her ne kadar şiiri en çok Türkçe dersinde gördüklerini ifade ediyor olsalar da öğrencilerin çoğu, ders kitaplarında şiire yeterince yer verildiğini düşünmemektedir. Öğrencilerin; ‘’Türkçe dersinde bana yetecek kadar şiir okuyup şair tanırım.’’ ifadesine cevapları, 53 kişiden biraz katılıyorum, 32 kişiden ise hiç katılmıyorum şeklinde olmuştur. Öğrenciler, şiir ile ilgili ödevleri yapmaktan da çoğunlukla sıkılmadığı gibi şiir dinlemekten de sıkılmıyor hatta huzur bile duyuyor. 8. Sınıf öğrencilerinin; şiirin, insanların düşüncelerini güzelleştireceğine inanmalarının yanında toplumu da daha sevecen yapacağına inandıkları görülmektedir. Öğrencilerin 69’u, şiir okuyan bir toplumun daha sevecen olacağına inanmaktadır. Bu bulgudan da toplumun şiir okumaya teşvik edilmesinin ne derece önemli olduğunu anlaşılmaktadır.
- SONUÇ
Bu çalışmada ortaokul 8. sınıf öğrencilerinin şiire yönelik tutumları belirlenmiş ve öğrencilerin gelişim dönemleri ve ihtiyaçları doğrultusunda şiirin önemi üzerinde durulmuştur. Öğrencilerin; şiire yönelik tutumlarının olumlu olduğu görülürken kendilerinin şiiri hayatlarına dahil etmedikleri, şiirle yeterince karşılaşmadıkları tespit edilmiştir.
Ortaokul 8. sınıf öğrencileri; şiiri çoğunlukla sevmekte ve bireyin, toplumun sağlıklı gelişimi için gerekli görmektedir. Eğitim ve öğretim ortamında şiire yeterince yer verilmediğini ifade eden öğrencilerin bu düşünceleri; şiirle daha fazla karşılaşmak istediklerini göstermektedir.
Sonuç olarak; ortaokul 8. sınıf öğrencilerinin şiiri daha çok tanıyıp sevdirilmeye açık olduğu görülmüştür. Şiirin duygularında ve hayatlarında olumlu yönde değişiklikler gerçekleştireceğine inanan 8. sınıf öğrencilerine, içinde bulundukları dönem özellikleri ve bireysel farklılıkları da göz önünde bulundurularak şiir okuma ve dinleme etkinliklerinin yapılması öğrencilerin şiire yönelik olumlu tutum kazanmalarını sağlayacağı görülmüştür.
KAYNAKÇA
AKYOL, CÜNEYT. ve DİKİCİ, AYHAN. (2009), “Şiirle Öğretim Tekniğinin Öğrencilerin Başarı ve Tutumlarına Etkisi”, İlköğretim Online, 8(1), ss. 48-56.
BÜYÜKÖZTÜRK, ŞENER. (2007), Sosyal Bilimler İçin Veri Analizi El Kitabı, Pegem Akademi, Ankara.
ÇETİN, NURULLAH. (2003), Şiir Çözümleme Yöntemi, Öncü Basımevi, Ankara.
ERCAN, ALİYE NUR. (2014), “8. Sınıf Türkçe Ders Kitaplarındaki Şiirlerin Şekil, Tema ve Tür Açılarından İncelenmesi”, Ana Dili Eğitimi Dergisi, 2(2), ss. 15-27.
KAYA, AHMET İHSAN ve BİNDAK, RECEP. (2017). “Ortaokul Öğrencilerinin Şiire Yönelik Tutumlarının İncelenmesi”. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Yıl 10, Sayı 2, Aralık 2017, ss.1121-1136
MEB (2018), Türkçe Dersi Öğretim Programı, Ankara.
MEB (2006), İlköğretim Türkçe Dersi (6, 7, 8. sınıflar) Öğretim Programı. MEB Yayınları, Ankara.
OĞUZKAN, FERHAN. (1979), Çocuk Edebiyatı, Kadıoğlu Matbaası, Ankara.
SEVER, SEDAT. (2013), Çocuk Edebiyatı ve Okuma Kültürü, Tudem Yayınları, İzmir.
Makale: Ortaokul 8. Sınıf Öğrencilerinin Şiire Yönelik Tutumları Üzerine Bir Araştırma
9. Uluslararası Eğitim Yönetim Forumu – Eyfor 9 Bildiri Kitabı
EYUDER – Eğitim Yöneticileri ve Uzmanları Derneği
35 | 978-975-2490-28-4 | EYFOR-9 TAM METİN KİTABI |
35 | 978-975-2490-27- | EYFOR-9 ÖZET BİLDİRİ KİTABI |